Przemyśl położony jest na styku trzech krain geograficznych: Pogórza Przemyskiego i Dynowskiego z Kotliną Sandomierską, w tzw. Bramie Przemyskiej przez którą od stuleci przebiega szlak handlowy łączący wschodnią i zachodnią Europę.

W X wieku na wzgórzu zamkowym wzniesiono okazały gród o potężnych wałach drewniano-ziemnych o który od początku jego istnienia walczyli władcy Polski, Rusi i Węgier.

Pierwsze pisane źródło historyczne mówiące o Przemyślu pochodzi z 981 roku, a jest nim Latopis Nestora. Wiąże się ono z odebraniem Polsce Grodów Czerwieńskich, w skład których wchodził Przemyśl, przez księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego, który przyłączył je do swojego państwa.

Miasto ponownie znalazło się w granicach Polski w 1018 r., w czasie powrotu Bolesława Chrobrego z Kijowa.

W 1071 r., gdy w Przemyślu przebywał Bolesław Śmiały wraz z całym dworem, prawdopodobnie utworzono stolicę biskupią.

W latach 1087 – 1124 Przemyśl był samodzielnym księstwem pod panowaniem dynastii Rurykowiczów. Książęta ruscy toczyli częste walki bratobójcze o władzę i ziemie, korzystając na przemian z pomocy Polski lub Węgier, a także innych sąsiadów.

W 1340 roku Kazimierz Wielki ponownie przyłącza Przemyśl do Polski, a w miejscu grodu obronnego zbudował okazały gotycki murowany zamek.

W 1370 r. miasto na krótko przeszło pod władanie króla Węgier i Polski – Ludwika, który oddał Ruś Halicką w lenno do 1397 r. księciu opolskiemu Władysławowi. Książe Władysław dbał o miasto i jego rozwój, sprowadzając ze Śląska rzemieślników, chłopów i rycerzy.

W 1379 r. władzę nad miastem i okolicą przejmują Węgrzy. Na zamku stała załoga węgierska, a miastem rządził Węgier Emeryk. Przemyśl wraca do Polski w 1387 r. po śmierci Ludwika w 1382 r. Jego córka św. Jadwiga, królowa Polski, żona Władysława Jagiełły, równocześnie spadkobierczyni części państwa węgierskiego, zajmuje swymi wojskami miasto.

Władysław Jagiełło opiekował się Przemyślem i bywał częstym gościem zamku i pobliskiej Medyki. Aktem wystawionym 1 października 1389 r. we Lwowie zatwierdził Przemyślowi, uzyskane znacznie wcześniej, prawo magdeburskie oraz określił dokładnie obszar miasta na 100 łanów (2240 ha), ustanowił ośmiodniowy jarmark coroczny i nadał liczne uposażenia i przywileje.

W czasach średniowiecza Przemyśl był stolicą Ziemi – jednostki administracji państwowej obejmującej obszar ponad 12 tys. km2.

W XIV i XV wieku Przemyśl odgrywał znaczącą rolę kulturalną. Pod koniec XIV w. została założona szkoła katedralna związana z Akademią Krakowską. Stanowiła ona wraz z kapitułą przemyską ośrodek twórczy, promieniujący daleko poza granice regionu. Wielką sławę uzyskali w owym czasie urodzony w Żurawicy Marcin Król, magister pięciu uniwersytetów (Praga, Lipsk, Padwa, Bolonia i Kraków), lekarz Zbigniew Oleśnicki, profesor Akademii Krakowskiej, autor pierwszej polskiej książki technicznej i geometrii.

W parze z rosnącymi siłami gospodarczymi szły zmiany urbanistyczne. Centrum miasta stał się Rynek. Rozbudowywały się dalsze dzielnice miasta, w których rozwijający się handel i rzemiosło wypierały coraz bardziej na peryferie jego rolnicze części. Rzemiosło organizowało się w cechy, każde rządzone osobnymi prawami na podstawie specjalnych ustaw i przywilejów.

XVI i częściowo XVII wiek to „złoty okres” w dziejach miasta, które głównie dzięki handlowi i licznym przywilejom królewskim było jednym z większych i bogatszych miast w Polsce. W XVI w. miasto zajmowało obszar 50 ha, w skład którego wchodził Rynek i osiem sąsiadujących ulic otoczonych wałem wzmocnionym murami i blankami. Z tego wieku pochodzi pierwsza wzmianka o moście na Sanie, a aptekarz Stanisław Sulikowski otworzył pierwszą aptekę w Przemyślu.

W XVI i XVII w. Ziemia Przemyska wydała wielu wybitnych naukowców i myślicieli, z których wymienić należy Bernarda Wapowskiego, księdza Stanisława Orzechowskiego. Z Ziemią Przemyską związani byli również Andrzej Krzycki – wybitny poeta i dyplomata, Wawrzyniec Goślicki – świetny mówca oraz Andrzej Maksymilian Fredro.

Nastanie w połowie XVII wieku długotrwałych wojen, klęsk żywiołowych i ogólnego kryzysu państwa położyło kres „złotego okresu” miasta. .

Pewna poprawa na odcinku życia kulturalnego nastąpiła na początku XVIII w.

W 1754 r. burmistrz Przemyśla Adam Klein zorganizował stałą drukarnię, którą do końca XVIII w. opuściło 200 książek. Pierwszą bibliotekę publiczną ufundował Wacław Sierakowski w 1759 r.

W wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 r., Przemyśl przypadł Austrii, stając się stolicą jednego z dwudziestu cyrkułów. Nowe władze, mimo licznych protestów mieszkańców, rozebrały renesansowy ratusz i mury obronne, tłumacząc to złym ich stanem technicznym.

W latach 1778-1787 Przemyśl był prywatną własnością hrabiego Ignacego Cetnera.

W 1850 r. rozpoczęła się budowa umocnień wokół miasta. Dalsze pogorszenie stosunków między Austrią a Rosją doprowadziło do przebudowy Przemyśla w twierdzę klasy I, co do wielkości drugą po Verdune, a na równi z Antwerpią.

W 1859 r. rozpoczęła się budowa linii kolejowej łączącej Przemyśl z Krakowem i Lwowem, a w 1874 oddano do użytku linię kolejową na Węgry. W 1868 r. miasto uzyskało połączenie drogowe przez Gródek Jagielloński do Lwowa.

W 1868 r. założono Towarzystwo Muzyczne, rok później Stowarzyszenie Rękodzielników „Gwiazda” oraz utworzono seminarium nauczycielskie i straż pożarną.

Systematycznie wzrastała też liczba mieszkańców. W 1830 r. wynosiła ona 7 538 osób, w 1850 r. 9 500, a w 1870 r. 15 185.

W czasie I wojny światowej licząca ok. 130 tys. żołnierzy Twierdza Przemyśl przeszła 3 oblężenia. 22.03.1915 r. poddała się w czasie drugiego oblężenia Rosjanom, ale po uprzednim zniszczeniu 80 fortów, 1000 dział, magazynów, amunicji, mostów i dokumentów. 03.06.1915 r. do Przemyśla wkroczyły wojska niemieckie oraz austriackie, a Rosjanie wycofali się z miasta i twierdzy.

W 1918 r. w Przemyślu był ośrodek władzy Polskiej Komisji Likwidacyjnej na czele której stał Wincenty Witos.

W okresie międzywojnia Przemyśl był w Polsce płd.- wsch. trzecim co do wielkości miastem, po Lwowie i Krakowie i ośrodkiem administracyjno- wojskowym, pozbawionym jednak przemysłu.

Wybuch II wojny światowej dał się odczuć w Przemyślu bardzo dotkliwie. Pierwszy nalot lotniczy nastąpił 7 września, dwa dni później ewakuowano urzędy. 15.09.1939 r. do miasta wkroczyły wojska niemieckie, a 27.09.1939 Armia Czerwona.

W pierwszych dniach okupacji żołnierze Wehrmachtu dokonali w mieście licznych zbrodni. 18 września bez sądu i przyczyny rozstrzelali około 200 osób narodowości żydowskiej. Przed wycofaniem się z miasta na lewy brzeg Sanu w dniu 28 września, żołnierze niemieccy spalili, obrzucając granatami dwie zabytkowe bożnice przy ul. Jagiellońskiej.

Od września 1939 do czerwca 1941 wzdłuż miejskiego odcinka Sanu wiodła niemiecko- sowiecka granica państwowa. Prawobrzeżna część miasta była administracyjnie przynależna do obwodu drohobyckiego.

W lewobrzeżnej części Przemyśla, nazwanej przez okupanta Deutsch-Przemyśl, władze niemieckie przystąpiły do prac nad rozbudową stacji Zasanie i w Żurawicy, modernizacją dróg itp. Hitlerowcy od pierwszych dni swego panowania dokonywali licznych aresztowań Polaków, m.in. za akcję organizowania przerzutów przez San, a następnie przez Karpaty i Węgry do Francji oficerów i wszystkich chętnych do czynnej walki w szeregach Wojska Polskiego z okupantem.

Zarządzeniem Hansa Franka z czerwca 1940 do Deutsch-Przemyśl przyłączono Ostrów, Buszkowice, Buszkowiczki, Kuńkowce, Żurawicę, część Ujkowic i Bolestraszyc. W 1942 r. utworzono dzielnicę żydowską, zlikwidowaną dwa lata później.

22 czerwca 1941 r. w dniu napaści hitlerowców na Związek Radziecki, Przemyśl znalazł się na pierwszej linii frontu. Prawobrzeżna część miasta została zaatakowana przez 101 Dywizję Piechoty i część 257 Dywizji Pancernej z 54 korpusu Armii „Południe”. Walki o miasto trwały 5 dni.

Wyzwolenie spod okupacji hitlerowskiej przyszło 27.07.1944 r. Działania wojenne w latach 1939-1944 doprowadziły do zniszczenia 44% zabudowań, wymordowano 29 tys. osób.

Obecnie miasto liczy 70 tys. mieszkańców i zajmuje obszar 44 km kwadratowych.

informacje ze strony przemysl24.pl